Sultan I. Murad Hüdavendigâr (1326–1389) Osmanlı Devleti’nin üçüncü padişahı olan I. Murad Hüdavendigâr, 29 Haziran 1326 tarihinde Bursa’da doğmuş, 28 Haziran 1389’da Kosova’da şehit edilmiştir. Osmanlı tarihinde “Murad” adını taşıyan beş padişahın ilki olan Sultan Murad, “Hüdavendigâr” ve “Gazi Hünkâr” unvanlarıyla da anılmıştır. Babası Orhan Bey, annesi ise Yarhisar Tekfuru’nun kızı iken Osman Gazi döneminde Orhan Bey’le evlendirilen Nilüfer (Holofira) Hatun’dur. Sultan Yıldırım Bayezid’in babası olan I. Murad, Orhan Bey’in dört erkek evladından en küçüğüdür. Kibar, az ama öz konuşan, dindar, ulemaya ve dervişlere derin saygı gösteren, farklı inançlara karşı da hoşgörülü bir hükümdar olarak tanınmıştır. Şehzadelik yıllarında sert disiplinli bir komutan olan Lala Şahin Paşa tarafından askeri ve idari konularda titizlikle yetiştirilmiştir. 1362 yılında babası Orhan Gazi’nin vefatı üzerine Osmanlı tahtına geçen Sultan Murad, tahta çıkışının hemen ardından saltanatını sağlamlaştırmak amacıyla potansiyel muhalif konumundaki kardeşleri İbrahim ve Halil’i bertaraf etmiştir. Aynı yıl, Osmanlı sınırlarını tehdit eden Bizans ve Karamanoğulları Beyliği ile mücadeleye girişmiş, Ankara ahilerinin desteğiyle Osmanlı kuvvetlerini kentten çıkaran bu güçlere karşı kararlı bir sefer düzenlemiştir. Sultan Murad’ın 1362’de gerçekleştirdiği bu sefer sonucunda Ankara yeniden Osmanlı hâkimiyetine girmiş, ardından Sultanönü (Eskişehir) ve çevresi de Osmanlı topraklarına katılmıştır. Anadolu’daki düzeni tesis ettikten sonra Sultan Murad, Rumeli seferlerine yönelmiş ve Bizans’ın elinde bulunan stratejik bölgeleri hedef almıştır. Öncelikle Çorlu’yu geri alarak İstanbul’dan gelebilecek saldırılara karşı surlarını yıktırmış, ardından Lüleburgaz’ı fethetmiştir. Fethedilen bölgelere Anadolu’daki Müslüman unsurları yerleştirirken, olası tehdit oluşturabilecek nüfusları Anadolu’ya göndermiştir. Bu dönemde Malkara, Keşan, İpsala, Dedeağaç ve Dimetoka’nın da Osmanlı topraklarına katılmasıyla Balkanlarda kalıcı bir Türk varlığı tesis edilmiştir. 1361 yılında, Bizanslıların direnişinin kırılmasıyla Edirne kendiliğinden Osmanlı idaresine geçmiştir. Edirne’nin alınışı, Osmanlı Devleti açısından yalnızca yeni bir fetih değil, Balkanlar’da kalıcı bir üs kazanılması anlamına gelmiştir. Bizans’ın zayıflayan siyasal yapısından yararlanan Osmanlılar, Edirne’yi kısa sürede bir Türk kentine dönüştürmüş; Anadolu’dan getirilen göçmenler Ceneviz gemileriyle bölgeye taşınmıştır. Bu dönemde Osmanlıların Balkanlarda hızla ilerlemesi, Papa V. Urban’ın teşvikiyle Macar Kralı Lajos önderliğinde bir haçlı ittifakının kurulmasına yol açmıştır. Haçlı ordusu Edirne üzerine harekete geçtiğinde, Hacı İlbeyi komutasındaki Osmanlı kuvvetleri Meriç’in sol yakasında konaklayan düşmanı gafil avlamış ve büyük bir bozguna uğratmıştır. Osmanlı tarihçileri bu baskın zaferini “Sırp Sındığı” olarak adlandırmıştır. Sultan Murad, bu askeri başarılarının ardından Anadolu’da da siyasi birliği tesis etmeye yönelmiştir. 1378 sonrasında Germiyanoğlu Süleyman Şah’ın kızıyla oğlu Bayezid’i evlendirerek Kütahya, Tavşanlı, Simav ve Emet’i çeyiz yoluyla Osmanlı topraklarına katmıştır. Aynı şekilde Hamidoğlu Hüseyin Bey ile anlaşarak Yalvaç, Yenişehir, Seydişehir, Karaağaç ve Eğridir bölgelerini Osmanlı egemenliğine dahil etmiştir. Ancak bu gelişmeler, Anadolu’da Selçuklu mirası üzerinde hâkimiyet kurmak isteyen Karamanoğulları’nı rahatsız etmiş, Osmanlı kuvvetlerine yönelik saldırılar başlatılmıştır. Sultan Murad, büyük bir orduyla Konya üzerine yürüyerek Karamanoğulları’nı mağlup etmiştir. Ardından, Candaroğlu Süleyman Paşa’ya destek amacıyla Kastamonu üzerine bir sefer düzenlemiş ve bölgeyi Osmanlı yönetimine katmıştır. Bu süreçte kardeşi Savcı Bey’in Bizans İmparatoru’nun oğlu ile birlikte giriştiği isyanı haber alan Sultan Murad, Nilüfer Nehri civarında yapılan bir çatışma sonucunda kardeşini yenilgiye uğratmış ve düzeni yeniden sağlamıştır. 1386’dan itibaren Osmanlı orduları, Rumeli’de iki koldan büyük fetih hareketlerine başlamıştır. Kara Timurtaş Paşa komutasındaki birlikler Manastır, Filibe, İstip ve Ohri’yi; İnce Balaban Bey idaresindeki diğer kol ise Sofya’yı uzun süren kuşatma sonunda ele geçirmiştir. Ardından Timurtaş Paşa’nın oğlu Yahşi Bey, Niş kentini Osmanlı topraklarına katmıştır. Bu genişlemeler, Osmanlıların Adriyatik’e kadar uzanan bir nüfuz alanı kurmasına yol açmıştır. Bu durumdan endişeye kapılan Bosna Kralı Tvartko, Hırvat ve Arnavut prenslerle ittifak kurmuş; Ploşnik Muharebesi’nde Osmanlılar ağır kayıplar vermiştir. Bu zafer, Avrupa’daki haçlı güçlerini cesaretlendirmiş; Macar, Eflak, Leh ve Bulgar kuvvetleri yeni bir ittifak oluşturmuştur. Sultan Murad, bu tehdit karşısında derhal harekete geçmiştir. Varna üzerine yürüyen Osmanlı ordusu Bulgar ve Varna kuvvetlerini birleşmeden önce yenilgiye uğratmış; Bulgar Kralı Şişman, vergi borçlarını ödemek zorunda kalmış, ancak daha sonra anlaşmayı bozması üzerine Osmanlılar Niğbolu’yu kuşatarak bölgeyi ele geçirmiştir. Bu gelişme Sırpların askeri gücünü büyük ölçüde zayıflatmıştır. 20 Haziran 1389 tarihinde gerçekleşen Kosova Meydan Muharebesi, Osmanlı tarihinin dönüm noktalarından biri olmuştur. Savaşın sonunda Osmanlı ordusu Sırp ve müttefik güçleri bozguna uğratmış, Balkanlarda kalıcılığını sağlamlaştırmıştır. Ancak savaş sonrası Sultan Murad, savaş meydanını gezerken, Sırp Kralı Lazar’ın damadı Miloş Obiliç tarafından hançerlenerek şehit edilmiştir. Bu saldırı üzerine muhafızları, saldırganı ve çevresindeki asilzadeleri öldürmüştür. Sultan Murad’ın iç organları Kosova’da “Meşhed-i Hüdavendigâr” adı verilen türbeye defnedilmiş, naaşı ise Bursa’ya getirilerek Çekirge’deki türbesine konulmuştur. Bu nedenle Sultan Murad’ın hem Kosova’da hem Bursa’da iki türbesi bulunmaktadır. Tarihçi Hayrullah Efendi’ye göre Sultan Murad, Kosova Meydan Muharebesi öncesinde geceyi dua ve ibadetle geçirmiştir. Sultan Murad devrinde Osmanlı devlet teşkilatının önemli kurumları kurulmuştur. Kazaskerlik ve beylerbeyilik sistemleri bu dönemde oluşturulmuş; Yeniçeri Ocağı ile Vaynuk teşkilatı teşkil edilmiştir. Edirne, devletin yeni başkenti olarak ilan edilmiştir. Sultan Murad ayrıca bir vakıf kurarak Bursa Çekirge’de cami, medrese, imaret, misafirhane ve kaplıca yaptırmış; Bursa Hisarı’nda sarayının yanında Hisar Camii’ni, Bilecik ve Yenişehir’de camiler ile birer zaviye inşa ettirmiştir. Annesi Nilüfer Hatun adına İznik’te bir imaret yaptırmıştır. Kaynaklar: Namık Kemal, Osmanlı Tarihi, Cilt 1, 1908. “Murad Hüdavendigâr”, Osmanlı Ansiklopedisi, Ed. Güler Varen, Cilt 12, 1999. Necdet Sakaoğlu, Bu Mülkün Sultanları, 1999, s. 42–51. Coşkun Ak, “Sultan I. Murad”, Şair Padişahlar, 2001, s. 23. İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, Cilt 1, 2003. Halil İnalcık, Osmanlı İmparatorluğu – Klasik Çağ: 1300–1600, 2003.